مردی که نتونه بازیگر بشه منتقد میشه!
تحلیل سریال نون.خ. از نگاه مخاطب و مصرف فرهنگی/ تلویزیون و زندگیِروزمره راجر سیلورستون.
✍️.
سجاد کرمی نامیوندی
لذت تماشای سریالهای عامهپسند مانند نون.خ. یا پایتخت این است که بیننده میتواند دنیای تخیلی این سریالها را به سرعت با زندگی روزمرهاش مرتبط سازد، و راهی برای برقراری ارتباط و تعامل با دیگران را فراهم کند. به عنوان مثال در جمع اعضای خانواده یا دوستان خود در مورد سکانسهای مختلف فیلم صحبت میکند.
در حقیقت، بینندگان معمولا از سریالهای داستانی و عامهپسند همچون وسیلهای برای صحبت کردن در مورد زندگی خود استفاده میکنند. نمونه این وضعیت را در صحبتهای اشخاصی میتوان دید که راجع به مشکلات یک شخصیت داستانی خاص (مانند شخصیت نقی در پایتخت یا نورالدین در نون.خ.) در روابطاش با سایر شخصیتها با یکدیگر حرف میزنند، اما این گفتگو بلافاصله تبدیل میشود به بهانه و زمینهای برای پرده برداشتن از مشکلات واقعیِ گفتوگو کنندگان در روابطِ واقعیشان با دیگران که صحبت از آن در حالت عادی برایشان سخت است!
به تعبیر ژاک لاکان رسانه به مثابه یک اُبژه، جایگزین اُبژه اصلی از دست رفته مخاطبان (رَحِمِ مادر) شدهاست. رسانه از طریق درگیر کردن ناخودآگاه (مباحث مربوط به روانکاوی) این فقدان را جبران میکند. به عبارتی رسانهها در حکم نوعی بازی عجیب و غریب، شکاف بین امر خیالی و واقعی مدنظر لاکان (که برگرفته از تلفیق دیدگاه فروید و شکلگیری سوژه در زبان است) را پر میکنند.
از نکات مثبت سریال نون.خ. با توجه به مسئولیت اجتماعی رسانهها توجه به مسائل مهمی مانند همسریابی اینترنتی و سایتهای ازدواج صوری است. به قول بزرگمردِ سینمای ایران مرحوم عباس کیارستمی (زاده 1 تیرماه 1319 تهران- درگذشته 14 تیر 1395 پاریس) وظیفه یک فیلمساز نشان دادن مشکلات و معضلات اجتماعی است. و از آن بعد نیازمند کمک و همکاری جامعهشناسان و روانشناسان است که معضل شناسایی شده را، حل کنند.
سریال نون.خ. علاوه بر شناسایی معضلات اجتماعی، با به تصویر کشیدن زله کرمانشاه به خوبی رنجها و آلام مردمان صبور و سختکوش کردزبان، را بازنمایی کرده است.
اما این سریال از دید مصرف فرهنگی نیز قابل تحلیل است. لذت تماشای این گونه سریالها ناشی از جبران مافات کیفیت ملالآور زندگی روزمره نیست (هرچند که برخی پژوهشها نشان میدهد اینگونه هست) و یا گریز از آن هم نیست، بلکه بُعدی از زندگی روزمره است.
تحقیق هابسون نشان میدهد که گفتوگوی چند زن راجع به یک برنامه تلویزیونی، چقدر زود میتواند به گفتوگویی درباره زندگی و علایقِ خودِ آنان تبدیل شود. در واقع از تلویزیون استفاده میکنیم تا خمیرمایه صحبت با دیگران را بدست آوریم. این موضوع به وضوح در مورد سریال نون.خ. در جامعه، به ویژه در میان کُردزبانها دیده میشود.
مهدی فرجی تهیه کننده و سعید آقاخانی کارگردان و امیر وفایی نویسنده سریال نون.خ. توانستهاند فرهنگ، زبان و پوششِ و موسیقی فولکلور مردمان غرب کشور (کرمانشاه، کردستان، ایلام، حتی بخشهایی از مناطق کردنشین آذربایجان غربی، لرستان و همدان و) که عمدتا کردزبان هستند را به تصویر بکشند.
سعید آقاخانی (زاده 4 اسفند 1350 در بیجار-کردستان) به دلیل آشنایی کامل با فرهنگ مناطق کُردنشین، تقریبا انواع زبانها و گویشها (زبان کردی، و "فارسی کرمانشاهی زبان اصلی سریال" و زبان ترکی شهرستان سُنقر و کلیایی کرمانشاه، برخی بخشهای کردستان و آذربایجان غربی که با کردزبانها تعامل نزدیکی دارند)، پوشش و لباس محلی و مردمان این حوزه را در این سریال نشان داده است.
هر چند که این سریال میتوانست بیشتر مناطق شهری این استانها را نشان دهد که متاسفانه در مناطق شهری فرهنگ، پوشش، زبان و تا حدودی کمرنگ شده و حتی فراموش شدهاست. با توجه مسطح شدن جهان و دهکده جهانی مدنظر مک لوهان فرهنگها و زبانها از طریق تکنولوژیهای نوین و رسانهها در حال یکی شدن هستند.
بنده (نویسنده) به عنوان یک مخاطب متولد کرمانشاه و کردزبان شاهد عینی این تغییرات و یکی شدن هستم، چرا که در مناطق شهری غرب کشور پوشش و حتی زبان رایج، شبیه دیگر مناطق کشور شده و مردم عمدتا به زبان فارسی (با لهجه خاص آن منطقه) صحبت میکنند.
✍️.
سجاد کرمی نامیوندی
یکی دیگر از نکات مثبت این سریال با توجه به کارکرد انتقال ارزشها و میراث فرهنگی رسانهها، این است که بسیاری از فرهنگها و مراسمات (جشن انار و)، پوششهای محلی و حتی جملات و کلماتی که نسل جدید از آن غافل شدهاند را نمایش داده و زنده کرده است. به تعبیر ران لمبو تماشای تلویزیون برای مردم، به نوعی مراسم آیینی تبدیل شده و شرکت در این مراسم آیینی در مقابل مراسمات دیگر، در درازمدت برای مردم معنا پیدا میکند.
باتوجه به تحلیل این سریال از نگاه مخاطب ضرورت دارد که طبق نظریه دریافت رسانهای به خوانشها و قرائتهای مختلف بینندگان دقت کرد، که نمونهای از آن آورده شده است
نشان دادن تصویری چیپ و ساده از قوم کُرد-کورد درست نبوده و صرفا نمیشود با پخش چند موسیقی فولکلور یا پوشش محلی و نوستالژیک فرهنگ غنی قوم کُرد را بازنمایی کرد.»
برخی دیگر هم گفتهاند:
میشه نیمه پُر این سریال رو هم دید که در رسانه ملی مشکلات و معضلات مردم کرد (به زبان طنز) به ویژه اتفاقاتی مثل زله کرمانشاه و سوءاستفاده برخی افراد که دنبال شهرت رسانهای در ایام زله بودند، واکاوی شدهاست.»
در راستای مصرف رسانهای مخاطبان، مک کوایل میگوید: استفاده از رسانهها اغلب همراه با گفتوگو با دیگران درباره تجربه جاری است و محتوای رسانهها (اخبار، سریال و) موضوعاتی برای توجه مشترک افراد، مباحثات و گفتوگوی بین آنهاست. جان استوری، تماشای تلویزیون را به حکم ضرب سکه رایجی میداند که در دادوستدهای فرهنگی زندگی روزمره ردوبدل میشود. به زعم وی، گفتمان تلویزیون پولِ رایجی است که نه فقط در خانواده معاوضه میشود، بلکه همچنین نقش مهمی در اکثر تعاملهای روزمره مردم ایفا میکند. حتی بینندگان از تجربههای خویش برای ارزیابی و قضاوت درباره وقایع سریالهایی مانند نون.خ. استفاده میکنند.
اما در نهایت بسیاری از نقدهایی که که از سریالهای عامهپسندی مانند نون.خ و پایتخت می شود از دیدگاه بنده تا حدودی غیرحرفهای و غیرمنطقی بوده و هستند. کسانی که قلم در دست میگیرند عمدتا برای نیاز به دیده شدن بیشتر، انتقاد میکنند. در فیلم مَردِ پرنده (Birdman) برنده جایز اُسکار سال 2014، جمله جالب و تکان دهندهای بیان میشود: مردی که نتونه بازیگر بشه، منقد میشه! میلیونها نفر در جهان و همین لحظه، در حال جنگ برای دیده شدن هستند.
از نظر و دیدگاه من، خیلی از منتقدین با توجه به جمله ذکر شده از فیلم مَردِ پرنده چونکه تمایل داشتند و دارند خودشان در موقعیت کارگردان یا بازیگران این سریالها باشند، و نتوانستهاند! دست به انتقاد میزنند و جنگ اصلی آنها بر سر دیده شدن است. بیشتر این نقدها نیز دارای سوگیری ی و در جهت منافع گروه یا اقلیت خاصی است. متاسفانه و شوربختانه این نقدها لذت تماشای این سریالها را از مخاطب گرفته و برخی بیسوادان و کمسوادان رسانهای با نام سواد رسانهای این لذت را برای مخاطبان کمرنگتر میکنند.
#سواد_رسانه_ای_راهی_برای_افزایش_درک_ارتباطات_بین_فرهنگی
#سجاد_کرمی_نامیوندی
✅
امروزه با رشد وگسترش فناوری رسانه ها شاهد تاثیرات آن بر زندگی روزمره
هستیم. رسانه ها عامل مهمی در تغییر و ایجاد هویت در جوامع هستند. در مبحث
#همگرایی_رسانه (Media Convergence) شاهد به وجود آمدن
#فرهنگ_همگرایی هستیم. فرهنگ همگرایی مبتنی بر
#فرهنگ_مشارکتی (participatory culture) است؛ رشد فناوری رسانه ها باعث تغییر فرهنگ می شود. به عنوان مثال با آمدن شبکه های اجتماعی، زندگی مردم تحت تاثیر آن قرار گرفته است. ماهیت شبکه های اجتماعی، تشکیل شبکه در فضای مجازی است. که تاثیرات آن را می توانیم در زندگی عادی و واقعی مردم مشاهده کنیم. تشکیل
#کمپین های مختلف شاهدی بر این ماجراست.
از طرفی با ظهور
#شبکه_های_اجتماعی، در برخی جوامع که فرهنگ نویسا ضعیف است، این فرهنگ رشد پیدا کرده است. به عنوان مثال در جامعه ایرانی به دلیل شکافی که بین کهکشان
#گوتنبرگ و کهکشان
#مارکنی مدنظر مارشال
#مک_لوهان وجود دارد، هم چنین ورود با تاخیر رومه در ایران، فرهنگ مطالعه به درستی رواج پیدا نکرده است. از طرفی پایین بودن فرهنگ مطالعه به کاهش فرهنگ نوشتن نیز منجر شده است. لذا می توان نتیجه گرفت که شبکه های اجتماعی به افزایش فرهنگ نوشتن در جامع ایرانی کمک کرده است. (البته متاسفانه
#غلط_نویسی از معایبی است که در شبکه های اجتماعی رواج پیدا کرده است)
رسانه
ها به عنوان عامل انتقال فرهنگ اگر درست هدایت شوند می توانند به گسترش
ارتباطات میان فرهنگی و بین فرهنگی کمک کند. در مقاله ای با عنوان "گسترش
ارتباطات میان فرهنگی از طریق یوتیوب با ارتقاء سواد رسانه ای" اشاره شده
است که: مردم با افزایش
#سواد_رسانه_ای در اشتراک مطالب در فضای مجازی دقت بیشتری می کنند. هم چنین می تواند با اشتراک گذاری محتوای مناسب، فرهنگ خود را به دیگر جوامع منتقل کنند. (منظور فرهنگ
#والا به جای فرهنگ
#مبتذل
است). از طرفی با افزایش سواد رسانه ای به راحتی تحت تاثیر مطالب منتشر
شده توسط رسانه های مختلف از جمله یوتیوب قرار نمی گیرند. زیرا مخاطب در
این حالت دارای قدرت گزینشگری می شود. سره را از ناسره تشخیص می دهد. با
روحیه انتقادی به مطالب می نگرد. آنچه گفته نشده، برای او مهم تر است از
آنچه گفته شده است. در ادامه نیز با افزایش سواد رسانه ای خود او با تولید
محتوای مناسب می تواند فرهنگ خود را منتقل کند.
در مبحث سواد رسانه ای کشورهای مختلف با اهداف خاصی سواد رسانه ای را آموزش می دهند. به عنوان مثال کشوری مانند
#کانادا برای جلوگیری از ورود فرهنگ آمریکا قصد دارد از همان سنین کودکی سواد رسانه ای مردم را افزایش دهد. کشور کانادا هم چنین با اقداماتی نظیر تحریف و سانسور فیلم های هالیوودی و آمریکایی مانع از نفوذ فرهنگی این صنایع فرهنگی شده است. کشوری مانند
#ژاپن
نیز با آموزش سواد رسانه ای بیشتر رویکرد افزایش سواد تکنولوژیکی را مدنظر
دارد. و برخی کشورهای دیگر برای جلوگیری از تهاجم فرهنگی سواد رسانه ای را
آموزش می دهند.
نکته مهمی که در سواد رسانه ای باید به آن توجه کرد این است که می توان با افزایش آگاهی مردم، تهاجم فرهنگی را به
#تبادل_فرهنگی سوق داد. یعنی جوامع، با افزایش سواد رسانه ای می توانند با جوامعِ مختلف تبادل افکار و تبادل فرهنگی داشته باشند. سواد رسانه ای توجه ویژه ای به
#تفکر_انتقادی دارد. تفکر انتقادی زمانی معنا پیدا می کند که بحث و گویی انجام شود. یعنی از طریق
#تضارب_آرا
و تجزیه و تحلیل آن با رویکردی انتقادی می توان گفت وگویی مفید داشته
باشیم. وقتی تضارب آرا به وجود آمد، اینجاست که می توانیم رشد پیدا کنیم.
مطالب را نقد کنیم و نقد شویم. با همین روحیه نقادانه می توانیم خودمان و
فرهنگ مان را ارتقا دهیم. (کرمی نامیوندی، 1395) (برگرفته از پایان نامه
کارشناسی ارشد)
#سجاد_کرمی_نامیوندی
#مدرس_و_پژوهشگر_سواد_رسانه_ای
https://t.me/sknmil
درباره این سایت